Deelname
Donderdagavond 19:00 uur. Ik zit achter mijn laptop, klaar om deel te nemen aan de online taal- en cultuurcursus bahasa Indonesia van Sambungan, onderdeel van IndoMe, bekend van de gelijknamige podcast. Producent Rolf Bacas nodigde mij uit om te gaan ontdekken wat de cursus inhoudt. Ik besloot mee te doen. In dit artikel lees je waarom en hoe ik deze bijzondere taal cursus heb ervaren. Menikmati membaca!
Pas in 2020 bezocht ik Indonesië, als eerste van mijn Indische familietak. Ik maakte solo een rootsreis door Java en ging op zoek naar locaties waar mijn familie ooit leefde. Toen ik ging, sprak ik een beetje Maleis: die oude taal die door onze grootouders en ouders werd meegenomen uit voormalig Nederlands-Indië en Indonesië. Mijn kennis van de taal heb ik in 20 jaar tijd zelf opgebouwd. In mijn Indische familie sprak men (vrijwel) geen Maleis of Indonesisch, daar ben ik dus niet mee opgegroeid.
Senang bertemu!
Tijdens de reis op Java kon ik mezelf redelijk wegwijs maken. Ik herinner me dat ik soms werd gecomplimenteerd, bijvoorbeeld over mijn uitspraak. Zo ontmoette ik de vader van chauffeur Pardi, die mij een groot deel van de trip op Java rondreed en hielp, bij zijn woning in kampung Bantul, nabij Yogyakarta. De oudere heer stond op zijn slippers en droeg een sarong. Ik begroette hem met: "Senang bertemu anda!" Hij begon te lachen, keek zijn zoon verwonderd aan en beide mannen leken het erg leuk te vinden dat ik mijn best deed. En blijkbaar deed ik het zo slecht nog niet!
Moesson
Ondanks de positieve momenten viel ik tijdens de trip vaak terug op het Engels, omdat de ander te snel sprak en ik overdonderd werd, of omdat ik simpelweg niet goed verstond wat er werd gezegd. Op momenten dat er sprake was van vermoeidheid, had ik vaak moeite met het vinden van de juiste woorden en zinnen. Het vertalen in je hoofd kost energie, het vinden van de juiste woorden eveneens. Ik had het ook lastig met vertalen en omrekenen van geld. Op de laatste dag was ik zeer vermoeid en trok ik in Jakarta nog een dagje op met Indonesische familie van mijn vrouw. De communicatie verliep moeizaam. Het was zelfs zo erg dat de zoon van het gezin zei: "The communication between you two is really awkward," waarmee hij doelde op een poging tot het voeren van een gesprek tussen zijn moeder en mij. Beschamend, maar desalniettemin kijk ik toch terug op een prima eerste ervaring. Het was een begin!
Na de reis was ik enorm geïnspireerd. Ik heb er maanden, zo niet jaren, over gedaan om alle indrukken te verwerken. Om allerlei redenen had ik deze reis eigenlijk veel te lang uitgesteld. Het gevoel na de reis, wat het voor mij heeft betekend en wat het met mij heeft gedaan: het is eigenlijk niet te beschrijven. Toch ben ik precies dát gaan doen: ik schreef mijn ervaringen op. Een verhaal dat ik schreef, heb ik opgestuurd naar Moesson, hét Indisch magazine dat bestaat sinds 1956. Ik werd uitgenodigd door Vivian Boon, hoofdredacteur en kleindochter van oprichter Tjalie Robinson, en zo ging ik in gesprek met haar en Ricci Scheldwacht, eindredacteur van het blad. Sinds die tijd zijn artikelen en interviews van mijn hand in een tiental edities van het blad te lezen.
IndoMe Podcast
Rond 2022 leerde ik Rolf Bacas van IndoMe podcast kennen. Rolf en ik delen interesses, vinden geschiedenis interessant, hebben allebei onze wortels op Java en beiden zijn wij graag bezig met thema’s die van doen hebben met Indonesië. De podcastserie waarin Aschwin, Marchelline en Rolf iedere aflevering samen op reis gaan naar een bestemming in Indonesië vond ik ontzettend leuk en interessant. De ‘IndoMe podcast vibe’ sloot goed aan op mijn ervaringen op Java, iedere keer dat ik luisterde ging ik weer een beetje terug naar dáár.
De afgelopen jaren heeft er bij mij een interne verschuiving plaatsgevonden binnen dat grote interessegebied wat ik kan samenvatten als alles wat te maken heeft met Nederlands-Indië en Indonesië. Eigenlijk is verschuiving niet het goede woord. Een betere benaming is verruiming. Een verruiming van mijn denken en dus als persoon omdat het mogelijk werd mezelf toe te staan mijn gevoel en hart te volgen, zonder gevoelsmatig te moeten kiezen tussen twee achtergronden en zonder mezelf te beperken door het verleden. IndoMe omarmt Indonesië volledig als land wat ook bij óns hoort, bij de Indische en Molukse gemeenschap in Nederland en daarbuiten. Daar sta ik volledig achter.
Vijf jaar na de rootsreis sta ik anders in het leven en kijk ik anders naar mijn roots en mijn plek in de (familie)geschiedenis. Ik ben mijn eigen persoon. Ik ben mijn opa niet. Ik ben mijn vader niet. Dit is een andere tijd. Het Zuidoost-Aziatisch bloed wat door mijn aderen stroomt kwam via hen bij mij terecht, maar uiteindelijk is dat afkomstig van inheemse voormoeders én vaders, afkomstig uit het huidige Indonesië. Ik wil mijn roots volledig omarmen, zonder beperkingen, en ik wil dát deel in mijzelf beter leren kennen. In 2020 ging ik in mijn hoofd naar het oude Indië. Ik kwam terug met Indonesië in mijn hart.
Rond reis
Toen Rolf een jaar geleden vertelde over de Taal- en Cultuurcursus was ik enthousiast, maar voelde het toch niet direct als iets voor mij. Ik ben al ruim 20 jaar bezig met de geschiedenis en de cultuur en vond het ergens ook wel goed zo. Bovendien hebben zowel mijn vrouw als ikzelf een drukke baan, drie schoolgaande en sportende kinderen en een hond. Daarnaast doe ik graag aan hardlopen én schrijf ik dus artikelen. Heb ik wel zin om weer een verplichting aan te gaan?
Mijn vrouw Fana is Moluks en onlangs besloten wij om in 2027 met ons gezin en mijn schoonouders een reis naar de Kei-eilanden te gaan maken. Vooruitkijkend naar die reis wordt de taalcursus veel relevanter, want het is wel de bedoeling dat we met familie en de mensen daar kunnen communiceren. Mijn vrouw is thuis opgegroeid met het Maleis, waarbij ze de taal verstaat maar zelf niet vloeiend spreekt. Naar mijn weten wordt op iedere school in Indonesië het Bahasa Indonesia onderwezen. Met die taal kun je dus in het hele land terecht, ook op de Molukken. Bovendien willen we te zijner tijd ook Java aandoen.
De cursus gaat over meer dan alleen de taal, zo legde Rolf mij uit: "Tijdens de lessen gaan we net als in de podcast weer op reis naar Indonesië, maar nu gezamenlijk met de klas. We staan stil bij situaties die tijdens een echte fysieke reis aan bod kunnen komen. Omdat we het belangrijk vinden dat onze deelnemers ook leren over Indonesië als land, hebben we ervoor gekozen om een taal- én cultuurcursus op te zetten. In samenwerking met de Indonesische ambassade in Den Haag streven wij ernaar om zoveel mogelijk mensen, en in het bijzonder de Indische en Molukse gemeenschap in Nederland, kennis te laten maken met Indonesië in het heden." Dus we gaan op reis? Zoals in de podcastserie? Dat leek me wel tof! Als de podcastafleveringen me al terugbrachten naar daar, wat zouden deze lessen dan brengen?
SoCalIndo
Tijd om terug te gaan naar die donderdagavond, naar de start van les 1 van de basiscursus. Om 19:00 uur, heel Nederlands wel want precies op tijd, startte Rolf de cursus. Een leuke gemixte groep van zo’n 10 personen begon enthousiast aan de les. We begonnen met een korte introductie van de deelnemers. Zo vertelde Kas Mulder (Indisch, 4e generatie), met 24 jaar de jongste in de groep, dat hij van zijn Indische moeder mee moest doen aan een mini-basiscursus Bahasa Indonesia van 4 lessen. Dat had hij super interessant gevonden. Zijn grootouders komen uit Bandung en na die eerste kennismaking met de Indonesische taal wilde hij zich verder verdiepen in Indonesië. Deze cursus past perfect!
Danny Wijnveldt (Indisch, 2e generatie) vertelde over de as van zijn overleden vader, die 101 jaar werd, die hij terugbracht naar Java om te worden herenigd met zijn moeder, op haar laatste rustplaats. Om die reden bezocht Danny Indonesië voor het eerst. Kippenvel. Leuk ook was de aanwezigheid van Michael Passage en Kia Knoester, beiden van SoCal Indo (Indo community) uit Los Angeles in de VS. Ook Jeff Keasberry sloot nog aan vanuit de States. Een internationaal gezelschap!
Ambassadeur Grijns
De groep werd verrast met een introductie van heer Lambert Grijns, voormalig ambassadeur van Nederland in Indonesië. Hij zat in dikke trui voor de camera, thuis in Den Haag. Hij had het koud want pas kortgeleden keerde hij terug in Nederland, na 6 jaar woonachtig te zijn geweest in Jakarta. Lambert is in 1962 geboren in Bogor, waar hij een deel van zijn jeugd heeft doorgebracht. Vanaf aankomst in Jakarta, zes jaar geleden, tot aan de dag van vertrek heeft hij Indonesische les gevolgd. Als het gaat om een taal ben je immers nooit uitgeleerd, aldus de voormalig ambassadeur. Zijn tip aan ons was dat we ook zeker moesten proberen om wat spreek- en straattaal op te pikken, mochten we ooit naar daar gaan om onze opgedane taalkennis in de praktijk te brengen. Uit de boekjes leer je bijvoorbeeld ‘tidak’ maar in de praktijk gebruikt men daar vaak ‘ngga’ of ‘nda’. Een ander voorbeeld was het woord ‘banget’, daar waar wij vaak ‘sekali’ denken te moeten gebruiken.
Les 1. Ayo, berangkat, oftewel kom we gaan vertrekken! We zien een foto van een vol vliegtuig van Garuda Airlines, klaar voor vertrek naar Jakarta - hoofdstad van Indonesië, ook wel kota Ibu genoemd, de moederstad. De les is dynamisch en interactief. We krijgen veel beeldmateriaal te zien en worden uitgedaagd met het (voor)lezen van de eerste woordjes waarbij we het alfabet afgaan en ons concentreren op de correcte uitspraak. Voor de echte beginner is het niet vanzelfsprekend dat de ‘c’ wordt uitgesproken als een ‘tj’. We gaan verder met city highlights want waar moet je écht langsgaan als je Jakarta bezoekt?
Uitspraak
We gaan door naar praktische reistips en spreken met elkaar over het regelen van een visum, wat een gojek is, of je je moet wagen aan streetfood en zo ja waar je dan op moet letten? Leuk was de tip over de WISE-kaart. Ik had er nooit van gehoord maar blijkbaar heb je met zo’n internationale kaart de mogelijkheid om zonder transactiekosten geld te pinnen, waar ook ter wereld. Daar moet ik nog eens goed naar kijken.
We vervolgen de les met grammatica en het leren van persoonlijke voornaamwoorden: saya, kamu, dia en verder. Het woord ‘wij’ is in Indonesië in twee delen opgesplitst. Zeg je ‘kita’ dan bedoel je ‘wij’ met zijn allen, inclusief de persoon of personen die je tegenover je hebt. Zeg je ‘kami’ dan bedoel je met ‘wij’ de personen met wie je op dat moment bent, zonder degene tegen wie je spreekt. Easy toch? Ongetwijfeld gaat dit op het moment suprême nog een keer fout. ‘Een taal leren is een kwestie van keer op keer herhalen’ krijg ik te horen van guru (leraar) Rolf. Hij kan het weten aangezien hij drie jaar in Malang (Java) heeft gewoond en gewerkt, als leraar Engels.
Interactief als de les is lezen we om de beurt een oefenzin voor waarbij we met name letten (en gecorrigeerd worden) op de uitspraak. Een punt van aandacht was onder andere de uitspraak van de letter ‘G’. Michael Passage kwam met een grappig voorbeeld: ‘het is nasi goreng, geen nasi GOOReng’. We spraken over makan en minum (eten en drinken) en leerden dat wanneer er ‘makanan khas’ op de gevel van een warung staat je ervan uit mag gaan dat er authentiek eten uit de betreffende streek wordt geserveerd. We gaan door met begroetingen (daa = doei), getallen en dagen van de week.
Coba terus!
Het uur vliegt voorbij! We eindigen met een prachtige foto van de volgende bestemming in deze cursus: Bandung. Ik denk alweer terug aan mijn bezoek aan Bandung en ben benieuwd welke high-lights er benoemd zullen worden als must visits. Nadat de les voorbij is ontvang ik een half uurtje later netjes de lesstof van les 1 in de e-mailbox. We krijgen huiswerk en er wordt nog eens weergegeven wat we met elkaar hebben bekeken en besproken. Zoals het altijd gaat met leren en het opdoen van kennis: uiteindelijk is het aan de deelnemers zelf hoeveel tijd en energie zij steken in het doorlezen van de stof en het herhalen van de geleerde lessen. En misschien wel het allerbelangrijkste, het is aan iedere leerling zelf om geleerde theorie in de praktijk te brengen. Van proberen leer je het meest, net als van het maken van fouten. Het opzoeken van situaties waarbij je jouw bahasa daadwerkelijk kan oefenen in de praktijk; dát heb je nodig om jezelf de taal echt eigen te maken.
Coba terus!
Reactie plaatsen
Reacties